Phan Phú Hiệp - MỘT GÓC BIÊN HÒA XƯA: TIỆM TẠP HOÁ TỨ LỢI

MỘT GÓC BIÊN HÒA XƯA: TIỆM TẠP HOÁ TỨ LỢI

Tọa lạc ở chợ BH ngay giữa ngã ba đường Lê văn Lễ và Cô Giang, vào những thập niên 1960-1970s, Tứ Lợi là tiệm tạp hóa lớn do người Hoa làm chủ, chuyên bán sỉ và lẻ đủ loại nhu yếu phẩm và vật dụng gia đình. Tại đây, họ bán không thiếu thứ gì từ cây kim sợi chỉ, cục pin, đường sữa, xà bông, tập vở học sinh, các sản phẩm theo mùa… Tiệm lúc nào cũng đông khách, hoạt động mua bán diễn ra tấp nập.

Khách hàng của tiệm ngoài người dân đến mua lẻ, còn có rất đông các bạn hàng là chủ các tiệm tạp hoá, các hàng xén nhỏ khắp nơi ở BH đến mua sỉ.

Lúc còn nhỏ, tôi thường theo Mẹ mua đồ dùng trong gia đình tại đây. Đặc biệt là các dịp tựu trường, Mẹ thường dẫn tôi đến đây để mua tập vở và dụng cụ học sinh. Mẹ tôi thích mua hàng tại tiệm này vì người chủ vui vẻ nhanh nhẹn, buôn bán trung thực, không nói thách nên không cần phải trả giá. Mua sắm lâu ngày thành quen, Mẹ tôi trở thành khách hàng quen thuộc của tiệm Tứ Lợi.

Những lần theo Mẹ đến tiệm, tôi để ý thấy có những tiểu thương đến mua rất nhiều hàng, xong họ chất hàng hoá lên xe rồi ra về. Người mua và người bán chỉ giao dịch với nhau bằng một cuốn sổ nhỏ ghi nợ .Tôi thắc mắc thì Mẹ tôi giải thích đây là trường hợp người mua và người bán đều quen biết và tín nhiệm nhau, nên chủ tiệm cho bạn hàng lấy hàng gối đầu, tức là lấy hàng trước rồi trả tiền sau. Nhờ tin tưởng nhau nên thủ tục giấy tờ mua bán rất đơn giản, vậy mà rất ít khi xảy ra tranh chấp hoặc kiện tụng.

Vào dịp cuối năm âm lịch, tiệm Tứ lợi cũng như các tiệm người Hoa khác giữ thông lệ thu hồi hết nợ trong năm cũ, ra Tết sẽ thực hiện giao dịch mới. Các bạn hàng phải thanh toán hết nợ để năm mới làm ăn suông sẻ. Ai không giữ chữ Tín hoặc dây dưa trả nợ sẽ khó bề làm ăn trong năm mới vì “Một lần thất tín vạn lần bất tin”.

Với địa điểm thuận lợi, hàng hoá phong phú, giá cả phải chăng, điều kiện mua bán linh hoạt và dễ dàng nên việc kinh doanh của tiệm Tứ Lợi vô cùng phát đạt. Nhiều người quen của gia đình tôi có tiệm tạp hoá nhỏ ở ngoại ô xa trung tâm chợ BH như Tam Hiệp, Phúc Hải, Hố Nai … thậm chí ở các quận xa cũng thường đến đây mua hàng. Có thể nói hầu hết các tiệm tạp hoá lớn nhỏ của BH kể cả vùng ngoại ô, đều là bạn hàng của tiệm Tứ lợi. Trong quan hệ làm ăn, cả người bán lẫn người mua đều coi trọng chữ Tín, có thể xem đây là luật bất thành văn của tiệm Tứ Lợi nói riêng và giới thương gia người Hoa nói chung trong kinh doanh.

Nhờ có Chữ Tín, phía người bán thì thương vụ ngày càng phát triển, số lượng khách hàng không ngừng gia tăng. Còn phía người mua, có chữ Tín thì dù vốn ít vẫn có thể khởi nghiệp việc kinh doanh của mình theo phương thức lấy hàng trước, trả tiền sau. Đây cũng là cách tiệm Tứ Lợi đã dùng để mở rộng thị trường, đồng thời san sẻ sự thịnh vượng của mình cho nhiều người khác, tạo nên một cộng đồng tiểu thương sung túc và vững mạnh ở địa phương lúc bấy giờ.

Vào năm 1975, khi miền Nam chuyển sang một Chapter mới, tiệm Tứ Lợi đã đóng cửa, kết thúc sự mua bán nhộn nhịp của mình và chủ nhân thì phiêu bạt ở phương trời nào đó, để lại cho người dân nỗi luyến tiếc về một thời phồn thịnh trong hoạt động giao thương gắn kết giữa cộng đồng người Hoa và người Việt tại trung tâm chợ BH xưa.

Vào những năm 1980-1990s, tôi được biết tại chợ Phúc Hải –BH có một tiệm chạp phô, cũng có hình thức kinh doanh tương tự tiệm Tứ Lợi ngày xưa, là bán sỉ và lẻ nhiều mặt hàng, là luôn xem trong chữ Tín, cũng bán hàng gối đầu cho các tiểu thương, cũng làm ăn phát đạt và rất đông khách hàng.Và có lẽ nhờ buôn bán có Tâm, không chỉ chú trọng vào việc làm giàu cho riêng mình, mà còn dựa vào niềm tin để san sẻ sự thịnh vượng của mình cho các bạn hàng khác, nên tiệm buôn này ngày càng phát đạt và nhiều tiểu thương xung quanh vùng Phúc Hải nhờ sự gắn kết với tiệm, cũng trở nên khá giả hơn. Đầu thập niên 90s, cô chủ tiệm tạp hóa này được “Lộc Trời” hậu đãi cho trúng số độc đắc với số tiền lớn lúc bấy giờ. Vẫn với Tâm tốt và thích chia sẻ với tha nhân, gia đình cô chủ đã đóng cửa tiệm nhiều ngày liền, tổ chức phát chẩn gạo và nhu yếu phẩm cho những người có hoàn cảnh khó khăn cho đến khi hết số tiền trúng số mà cô có được. Thậm chí cô cho biết đã phải bù thêm tiền nhà vào quỹ phát chẩn vì số người tham gia quá đông đảo.

Ở Biên Hòa quê tôi từ xa xưa đến nay có nhiều thương nhân người Hoa lẫn người Việt rất thành công trong nhiều lĩnh vực kinh doanh khác nhau. Chung quy, yếu tố quyết định cho sự thành công của họ là luôn tuân thủ chữ Tín, vốn được xem như kim chỉ nam để phát triển thương hiệu, và khi đã thành công, họ cũng đã san sẻ sự thịnh vượng của mình bằng cách tạo thêm nhiều việc làm mới cho một cộng đồng dân cư rộng lớn để mọi người cũng được sung túc, khá giả hơn.

 Mô hình kinh doanh phát đạt dựa trên chữ Tín và lòng tin của Tiệm Tạp hóa Tứ Lợi ngày xưa, đã lan truyền cảm hứng tích cực đến nhiều thương nhân khác --là một điển hình như vậy.

Phan Phú Hiệp