Nguyễn Thị Thêm - BÔNG VẠN THỌ

Mỗi khi tết đến, săm soi mấy chậu hoa hay đi viếng chợ hoa tôi lại chùng người xuống, một chút bâng khuâng.

Tôi thấy mình như đi tìm một cái gì thật đẹp mà tìm hoài không có.

Hoa thì nhiều, sang cả, xinh đẹp và đa dạng. Nhưng sao tôi vẫn cảm thấy thiếu. Phải rồi. Tôi cảm thấy thiếu hồn quê. Cái hồn quê thanh đạm, đơn sơ trong những ngày tết.

Tôi thèm thưởng thức cái mùi hăng hắc, nồng nồng của một loài hoa dân dã: BÔNG VẠN THỌ

Chỉ cái tên thôi đã thấy nó đẹp và có ý nghĩa. Vạn thọ là sống lâu. Không một lời chúc nào tốt đẹp hơn cho những người già bằng câu chúc này. Muốn sống lâu thì phải có sức khỏe. Vậy thì câu chúc:

"Kính chúc các cụ một năm mới thật nhiều sức khỏe và sống lâu với con cháu" gói gọn trong nụ hoa vạn thọ.

Như vậy hoa vạn thọ đúng là một loài hoa dành cho ngày tết. Thế mà bên này, ngày tết lại không tìm được một chậu hoa vạn thọ nào ra hồn.

Ta thử vào trang nhà Google để tìm hiểu về loài hoa này.

Chi Cúc vạn thọ (danh pháp khoa học: Tagetes) là một chi của khoảng 60 loài cây thân thảo một năm và lâu năm trong họ Cúc(Asteraceae). Chúng có nguồn gốc tại khu vực kéo dài từ tây nam Hoa Kỳ qua Mexico và về phía nam tới khắp Nam Mỹ.

Chúng được biết đến với tên gọi chung là cúc vạn thọ (không nhầm với chi Cosmos), hay cúc vạn thọ

Mexico (cempasúchil), cúc vạn thọ châu Phi (thường được dùng để chỉ các giống và cây lai ghép của T. erecta, mặc dù loài này không phải là cây bản địa của châu Phi), hay cúc vạn thọ Pháp (thường được dùng để chỉ các giống và cây lai ghép của T. patula, phần nhiều trong số đó được phát triển tại Pháp mặc dù loài này không phải là cây bản địa của quốc gia này). Có ít nhất một loài là cỏ dại đã hợp thủy thổ của châu Phi, Hawaii và Australia. Tại Việt Nam, cúc vạn thọ được trồng chủ yếu là các giống của T.patula.

Các loài khác nhau có kích thước cao từ 0,05-2,2 m. Chúng có các lá lông chim màu xanh lục với hoa từ trắng, vàng kim, da cam, vàng tới gần như đỏ, đường kính khoảng 0,1 tới 4–6 cm, nói chung với cả các chiếc hoa tia và đĩa chiếc hoa.

Tán lá của cúc vạn thọ có mùi thơm như xạ và hăng, mặc dù các giống, thứ sau này đã được tạo ra là không có mùi. Người ta cho rằng làm như thế để ngăn cản một số côn trùng (mặc dù người ta đã ghi nhận thấy chúng vẫn bị một số ấu trùng của các loài cánh vẩy phá hại, như Melanchra persicariae) cùng các loài giun tròn phá hại. Tagetes vì thế thường được sử dụng trong vai trò của cây đồng hành. T. minuta, có nguồn gốc Nam Mỹ, đã được sử dụng làm một trong những nguồn tinh dầu, gọi là dầu cúc vạn thọ, trong công nghiệp sản xuất nước hoa cũng như làm chất tạo hương vị cho công nghiệp chế biến lương thực-thực phẩm và thuốc lá tại Nam Phi, nơi mà loài này cũng là hữu ích trong việc cải tạo đất bỏ hoang. Một vài loài lâu năm có sức kháng cự chống lại hươu, nai, thỏ, lợn cỏ pêcari và động vật gặm nhấm.

               Cúc vạn thọ (gọi tắt là vạn thọ) ở miền Nam Việt Nam

Vạn thọ có thời gian giữ bông nở kéo dài khá lâu, ngay cả khi thân và lá đã tàn, nên người Việt từ xưa đã chọn loại cây này để dâng cúng.

Google  đã nói về vạn thọ như vậy.

Còn tôi hoa vạn thọ gắn liền với cả tuổi thơ, một khoảng thời gian gần nửa đời người. Loài hoa mộc mạc, đơn sơ dễ trồng và thân thiết đó đã đi vào đời sống của tôi.

Tôi là con nhà nghèo cho nên không biết gì đến hoa lan, hoa thủy tiên, hoa cẩm chướng, mẫu đơn hay các loài hoa vương giả khác.

Tôi thân thiết với các loại hoa nhà quê đơn sơ như hoa lài, hoa bông bụp, hoa cúc, hoa vạn thọ, hoa giấy, hoa mười giờ, hoa sứ, hoa mai, hoa thiên lý, hoa cà phê, hoa bưởi, hoa ngâu... nghĩa là mấy loại hoa bình dân  mà người sang trọng, giàu có không ưa thích mấy.

Hoa vạn thọ là một loại hoa nhà nghèo mà nhà vườn trồng bán tết hay vào những ngày rằm. Khi  bán  họ nhổ luôn cả gốc từng cây một, bó lại một bó có cả ít đất, giá cả lại vừa với túi tiền. Đem về ta cứ lấy một cái chậu tùy thích rồi bỏ cả cụm vào, thêm chút đất, tưới ẩm và thế là có hoa chưng ba ngày tết.

Thường trước nhà hay chưng vài chậu vạn thọ với rất nhiều bông vàng tươi thắm. Còn thì cắt ra chưng một bình trên bàn thờ gia tiên. Buổi tối, mùi hăng hắc của hoa tỏa ra trong nhà ra mùi tết lắm. Nhà nào sang cả thì trên bàn thờ gia tiên có thêm vài nhánh lay ơn. Không thì Hoa Mai và hoa vạn thọ cũng làm căn nhà thêm rực rỡ.

Các bạn biết không. Cứ mỗi mùa Tết đến tôi làm thèm được mua một chậu hoa vạn thọ đại đóa thật đẹp để chưng trên bàn thờ gia tiên vì tôi rất nhớ má tôi.

Không hiểu sao cứ nhớ tới má tôi là tôi lại rưng rưng. Nhất là ngày tết lại càng thấy nhớ má và nghĩ đến hoa vạn thọ. Hình ảnh má tôi gắn liền với loại hoa này. nghèo nàn nhưng ý nghĩa và đem lại một chút gì dân giã dễ thương.

 
Má tôi trồng một liếp hoa vạn thọ sau  đám cây nha đam và đám rau thơm. Má chăm chút như chăm chút con. Khi những ngày hoa mới bén, ốc và các loại côn trùng khác rất thích cắn ngang cây. Má tiếc lắm lại ương, lại trồng. Sáng sớm là ra xem cây như thế nào để tìm bắt ốc, săm soi. Khi hoa đã bén và trổ bông má tôi vui lắm. Bà cắt chưng lên bàn thiên, bàn Phật, và bàn thờ gia tiên.

 Bà tâm niệm Phật Trời ở xung quanh ta. Khi nào mình làm điều gì sai ơn trên đều thấy. Bà thường nó một câu mà tôi không thể nào quên "Mình hãy làm điều tốt đi con, mặc ai làm điều gì sai. Có hai bên vai vác làm chứng hết"

"Hai bên vai vác" Hồi nhỏ tôi không hiểu sao hai cái vai mà làm chứng cho mình được. Bây giờ tôi đã hiểu. Hai vai tượng trưng cho Trời Phật, cho những đấng thiêng liêng, cho cái đạo làm người. Con người phải đứng thẳng, hai vai thẳng để không thẹn với lương tâm, và xứng đáng làm người.

Má tôi như cây bông thọ đơn sơ quê mùa mà nhiều tình, nhiều ý. Má không thể thiếu trong đời sống gia đình tôi như bông vạn thọ không thể thiếu trong những ngày thiêng liêng nhất.

Má không nghĩ mình lớn lao hay tốt đẹp. Má chỉ là má, một phụ nữ  VN quê mùa hết lòng tận tụy lo cho mẹ chồng miếng cơm ngon, manh áo lành, một bàn tay săn sóc ân cần. Má là một người vợ đảm đang phục vụ cho chồng với cả tấm lòng yêu thương và nhẫn nhịn.

 Nhiều lúc tôi nghĩ về má và vô cùng cảm phục. Làm sao trái tim và tấm lòng má có thể mở ra bao dung như vậy. Một người đàn bà  hết lòng yêu thương chồng mà có thể bằng lòng để chồng chia sớt tình cảm cho những người đàn bà khác . Vậy mà má tôi đã làm được và vẫn lo lắng cho chồng tới ngày nhắm mắt.

Bà quan niệm "Đẻ con ra là phải có trách nhiệm nuôi nấng, dạy dỗ thành người"

Trong thời buổi giặc giã chiến tranh, anh em tôi ra đời đa phần không có ba bên cạnh. Má kể khi sanh anh tôi là lúc chạy giặc. Má một mình trong căn chòi nhỏ. Bà  chuyển dạ dữ dội, nhưng vẫn ráng kìm cơn đau nấu sẳn một nồi nước ấm. Bà chuẩn bị mọi thứ khi người cậu tôi đi mời bà mụ vườn.

Thế rồi trong một cơn đau xé thịt, bà đã sinh ra anh tôi. Tự bà cắt rốn, lau cho con, mặc áo và đặt nằm. Xong bà nằm chờ cô mụ vườn đến giúp lấy nhau.

 Người ta hay ca tụng con gái miền Trung ngọt ngào, lễ phép, dịu dàng. Con gái miền Bắc khôn ngoan, đảm đang. Nhưng lại chê con gái miền Nam hời hợt, ăn to nói lớn, không chung thủy.

Những lời nhận xét trên không  công bằng cho con gái miền Nam. Bởi lẽ những cô gái miền Nam chân chất, thành thật là những người vợ thật tốt chịu đựng và chiều chồng. Những bà má hết lòng vì con. Săn sóc và yêu thương con tự nhiên như lúa ngoài đồng, như  chim trên trời như những bông vạn thọ thơm nồng rực rỡ.

Má tôi còn là một bà má của ba dòng con mà không hề câu chấp. "Đã gọi một tiếng má thì là con của mình " Đó là câu nói má tôi hay dùng để trả lời cho những bà hàng xóm nhiều chuyện. Cho nên má thương yêu, nuôi nấng dạy dỗ con riêng của chồng như con ruột. Má cười vui khi các con vui. Má buồn lo khi các con gặp hoạn nạn. Má chỉ là má. Đơn giản như vậy, bình dị như vậy, quê mùa như vậy.

Cây bông Vạn thọ là một loại hoa dân giả cho tất cả mọi gia đình trong những ngày tết. Nó đẹp và có ý nghĩa từ cái tên và màu vàng rực rỡ như báo hiệu niềm vui , phồn vinh và hạnh phúc. Bước vào cửa nhà một gia đình VN ta đã gặp bông thọ rực rỡ trên bàn thiên sân trước. Hai chậu để trước lối vào và trên bàn thờ hai bình hai bên. Không có bông thọ thì không ra ngày tết. Như không có má thì căn nhà sẽ không bao giờ có được niềm vui đích thực.

Người mẹ không hề nghĩ mình làm mẹ như thế nào chỉ biết  hết lòng vì con.  Hoa vạn thọ chắc cũng không nghĩ mình đẹp bao nhiêu, chỉ biết tới tết là mình được chung niềm vui với loài người. Người ta có thể ngồi hàng giờ để ngắm một chậu mai, chậu anh đào với hình dáng thật đẹp. Những người biết chơi hoa chờ đợi thưởng thức cái đẹp và mùi thơm của hoa Quỳnh, hoa thủy tiên nở đúng giờ. Nhưng không có ai ngồi ngắm để thưởng thức hoa vạn thọ.

Hoa vạn thọ như người phụ nữ Việt Nam quê mùa chơn chất. Người đàn ông có thể khen một người nào đó đẹphay ngắm say sưa một cô gái nhan sắc. Nhưng ít có ai thật lòng khen bà vợ của mình "Em đẹp quá! Em vất vả vì anh, vì con quá. Anh rất yêu em|. Anh cám ơn em!"  

Họ có thể chìu chuộng và galant với một người phụ nữ khác. Nhưng với vợ mình đôi khi lại có ý nghĩ những cử chỉ đó làm hạ phẩm giá và tư cách đàn ông. Mặc dù vợ mình ngày xưa cũng là một giai nhân. Phải bỏ rất nhiều tâm tư mới cưới được đem về.

Tôi lại nghĩ đến chiều 30 Tết, Những chậu vạn thọ cuối ngày ế ẩm bị bỏ lăn lóc trên sân chợ làng tội nghiệp. Vạn thọ nhổ lên để bán không ai đem về trồng lại. Nó ví như thân phận những người phụ nữ VN khi đã bứng khỏi gia đình để lấy chồng thì phải một đường mà đi. Không được về nhà cha mẹ ruột dù bị uất ức bao nhiêu chăng nữa. Cuộc sống bên chồng có hạnh phúc hay không cũng phải cam chịu. Cha mẹ gả con gái như lon nước đã tạt ra ngoài. Số phận thế nào cũng không thay đổi. Ôi! cái câu :" con gái 12 bến nước trong nhờ đục chịu " mà cha mẹ làm kim chỉ nam để ràng buộc  người phụ nữ VN quả thật tội nghiệp.

Năm nay mùa xuân lại về, tôi cũng không tìm cho mình một chậu vạn thọ vừa ý. Mùa Xuân ở xứ Mỹ không thiếu thứ chi, nhưng thiếu đi những gốc vạn thọ đại đóa rực rỡ.

Tôi đốt hương trên bàn thờ gia tiên và nhắm mắt lại hình dung  những chậu hoa vạn thọ và nụ cười hiền hòa của má tôi. Năm anh em tôi xúng xính trong những bộ đồ mới đón Tết. Trên bàn thờ hương đèn rực rỡ. Mùi hăng hăng của hoa vạn thọ lan tỏa mênh mông.

Tết đã về, những ngày tết êm đềm của một thuở ngây thơ.

CHÚC MỪNG NĂM MỚI

Nguyễn thị Thêm

*Xin bấm vào phần Youtube bên dưới

và bấm vào ô vuông ở cuối khung góc phải (Full screen) để mở lớn màn ảnh

BÔNG VẠN THỌ - Tiêng hát Thu Phương

Nguyễn Thị Thêm thực hiện youtube