Danh mục
Số lượt truy cập
1,000,000

GS. Nguyễn Văn Lục - TỪ CẦM PHẤN VIẾT BẢNG ĐẾN CẦM BÚT VIẾT VĂN

02 Tháng Mười Một 201212:00 SA(Xem: 25087)
GS. Nguyễn Văn Lục - TỪ CẦM PHẤN VIẾT BẢNG ĐẾN CẦM BÚT VIẾT VĂN

Từ cầm phấn viết bảng đến cầm bút viết văn –

Kinh nghiệm cầm bút

 

27_1_tucamphan-thay_nvluc--large-content

GS Nguyễn Văn Lục


Cách đây khoảng trên mười năm, tôi có viết một bài về giới y sĩ cầm bút, đăng trong một tập san y sĩ. Bài viết đưa ra nhận định không mấy lạc quan về giới cầm bút trong y giới. Đặc biệt có đề cập đến giáo sư Trần Ngọc Ninh - một trí thức hàng đầu trong y giới và có thể trong cả văn giới - về khả năng viết nhiều, đa dạng trải dài trong nhiều lãnh vực của ông. Tôi có cho rằng giáo sư Trần Ngọc Ninh tham bác nhiều lãnh vực quá sẽ loãng, sẽ khó nắm bắt hế; sau này không biết xếp ông vào loại nào - nhà văn, nhà khảo cứu, nhà Phật học hay nhà ngôn ngữ học?

Tôi được nghe kể lại về ông khi còn là sinh viên nội trú, ông đã đọc hết sách về nội trú, khi làm giáo sư thì cũng vậy. Ông bèn quay sang giải phẫu tiểu nhi, trở thành một trong những người đi tiên phong ở Việt Nam trong lãnh vực này. Nhưng biết hết rồi thì chán quá, phải đi tìm cái khác, ông bèn nhảy sang lãnh vực văn học, triết học, Phật học, xã hội học, phê bình Kiều và nhất là trong lãnh vực ngôn ngữ học. Hình như ở trong lãnh vực nào, ông cũng muốn là người khai phá, trổi bật! Dù tuổi đã chín muồi. Khát vọng đọc cũng không nguôi. Ông có thể bỏ ra hai tiếng đồng hồ qua điện thoại nói về một đề tài ông thích thú!

Dù là những nhận xét nhẹ nhàng, tôi cũng có mặc cảm có lỗi của một người cầm bút đối với một bậc tiền bối! Phải chăng đó là sự trót dại của “tuổi trẻ” hay sự háo thắng của người cầm bút?

Nhưng đằng khác lại nghĩ rằng cầm bút mà thiếu lòng tự hào thì thà buông bút! Kinh nghiệm như thế để nhớ đừng chê ai viết dở. “Văn mình, vợ người”, các cụ thường dạy như thế ! Tự hào là đặc sủng của một người cầm bút.

Tôi còn có “trót dại” nữa khi nhận xét thêm rằng có sự nghèo nàn và hiếm hoi trong giới y sĩ khi đi vào văn học bằng cửa chính. Ít có nhà văn, nhà khảo cứu nào trong y giới đáng nể!

Điểm mặt thế hệ cựu trào thì có một số bác sĩ cầm bút như các bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ, Nguyễn Đình Cát, Nguyễn Trần Huân. Tiếp theo có các bác sĩ Dương Quỳnh Hoa, Nguyễn Thị Lợi, Nguyễn Văn Ba. Tính cách nghiệp dư nơi họ khá rõ.

Đến lượt các bác sĩ như Nguyễn Hữu Phiếm, Nguyễn Tuấn Phát, Trần Ngọc Ninh, Trần Long Hồ, Trang Châu, Ngô Thế Vinh thì đã chuyên sâu hơn và bước hẳn vào mảnh đất văn học.

Sau này, sau 1975, ở hải ngoại thì nở rộ có nhiều người viết theo tình hình chung của văn học hải ngoại. Chúng ta có các bác sĩ như Trần Văn Tích, Lê Văn Lân, Hồ Văn Châm, Nguyễn Thanh Bình, Phạm Hữu Trác, Huỳnh Hữu Cửu, Hoàng Văn Đức, Thân Trọng An, Trần Mộng Lâm v.v…

Nhưng nhận xét làm nhiều người cảm thấy khó chịu khi tôi có sự so sánh một cách “ấn tượng” là: Xem ra việc cầm phấn viết bảng chuyển sang cầm bút vẫn dễ hơn từ cầm ống nghe hay dao kéo sang cầm bút.

Chính tôi cũng không lý giải được minh bạch là tại sao người cầm phấn viết bảng - nghĩa là giới nhà giáo - khi chuyển sang cầm ngòi bút vẫn có sự chuyển nghiệp tương đối không mấy khó khăn và thành công hơn?

Tuy là một nhận xét trung thực dựa trên sự thực nhưng cũng đã làm một vài vị Tu bíp ngứa ngáy khó chịu viết bài phản bác trong số báo y sĩ kế tiếp. Tôi đọc và chỉ cười. Chỉ có một điều tôi khá ân hận như đã nói ở trên là việc phê phán giáo sư Ninh mà đáng nhẽ tôi không nên viết như thế. Sau này, có dịp gặp gỡ và điện thoại trao đổi với ông nhiều lần, ông không hề nhắc nhở và để tâm đến bài viết ấy. Phải chăng đó cũng là sự cao ngạo quen thuộc của giới cầm bút!

Trở lại chủ đề của bài viết này là: Từ cầm phấn viết bảng sang cầm bút viết văn. Câu hỏi đặt ra là tại sao có nhiều người từ bục giảng trở thành nhà phê bình, nhà văn, nhà nghiên cứu?

Hiện tượng xã hội văn học đó hình như không phổ biến nơi các nước tiên tiến như Pháp, Anh, Mỹ. Nhà văn, nhà báo Mỹ rất chuyên nghiệp và là một ngành nghề mà sự chọn lựa không đến từ ngành giáo dục? Các nhà văn, nhà báo, nhà khảo cứu các nước Tây Phương là những người sinh ra để làm nhà văn ngay từ đầu. Họa chăng có những trường hợp họ là nhà báo sau này trở thành những người viết sử như rất nhiều nhà báo đã có mặt trong chiến tranh Việt Nam viết sách như Stanley Karnov, Bernard Fall, Jean Larteguy. Hoặc họ là giáo sư đại học chuyên môn về sử, chính trị như Arthur J. Dommen, Seth Jacop, Sergei Blagov v.v…

Về phía miền Nam, mặc dầu không có thống kê và cũng chẳng có ai rách việc ngồi đếm xem có bao nhiêu người đứng trên bục giảng đồng thời là người cầm bút. Nhưng tôi có thể chắc một điều là đa số người cầm bút xuất thân từ môi trường giáo dục - kể cả trung học và đại học. Điều này chỉ đúng ở miền Nam từ 1955-1975 mà không đúng ở các giai đoạn trước đó.

Thật vậy, nhìn lại giai đoạn tiền chiến thì lại khác hẳn. Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Nhất Linh, Thạch Lam, Khái Hưng, Vũ Trọng Phụng, Tú Mỡ, Văn Cao, Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư, Thế Lữ, Nam Cao, Nguyên Hồng, Huy Cận, Nguyễn Tuân, Vũ Ngọc Phan, Nguyễn Bính, Trần Tiêu, Tô Hoài đều là những nhà văn, nhà báo, nhà phê bình chuyên nghiệp. Họ chọn đi vào viết văn, làm thơ, làm báo với tính cách chuyên nghiệp- nghĩa là sống bằng ngòi bút. Vì thế khi viết về dòng văn học này, tôi đã không ngần ngại gọi là văn học thế hệ 1932-1945 là thế hệ tiểu thuyết.

Tình hình sinh hoạt trong Nam khác hẳn giai đoạn đi trước nó. Nó có đặc trưng nổi bật như một hiện tượng xã hội văn học là người cầm phấn rồi cầm bút phần đông sống bằng đồng lương dạy học, hay công chức mà viết chỉ là nghề tay trái có tính cách “nghiệp dư”.

Tất cả những vị có tên dưới đây đều sống bằng nghề dạy học và không mấy ai có thể sống bằng nghề cầm bút. Phải chăng lý do tài chánh cắt nghĩa được phần nào hiện tượng cầm phấn và cầm bút cùng một lúc? Nó phơi bày ra phần nào tính cách khắc nghiệt của nghiệp cầm bút trước 1975 và bây giờ ở hải ngoại?

Khi người cầm bút không thể tự nuôi sống mình bằng ngòi bút thì hãy khoan nói tới một nền văn học hay một mảng văn học! Những mơ ước của người cầm bút trong tình trạng hiện nay ở hải ngoại là mơ ước hão huyền chỉ cho thấy hiện tượng lão hóa trong giới nhà văn, lão hóa đề tài chẳng khác gì như dòng suối khô cạn trong sinh hoạt văn hóa, văn học, báo chí hiện nay. Nó bày ra cảnh nhu cầu của một số người viết thì có, nhưng nhu cầu người đọc không có. Viết cho ai là một câu hỏi gay gắt đối với người cầm bút bây giờ. Sinh hoạt văn học như những căn phố đìu hiu hay như buổi chợ chiều miền quê một thuở nào!!

Văn học miền Nam trước 1975 sở dĩ tồn tại và phát triển được là nghề cầm phấn hay nghề cạo giấy nuôi nghề cầm bút như anh què cõng anh mù tựa nhau mà sống. Đó là một nền văn học “khuyết tật” trong đó mối tương tác chênh lệch giữa người đọc, người viết, nhu cầu đọc viết và thị trường sách vở.

Mặc dầu vậy, nghĩ lại thời điểm trước 1975, nó cũng không khỏi làm chúng ta đã một thời cảm thấy hãnh diện vì xem ra nó vẫn phong phú, đa đạng, trù phú, sinh động, tươi mát, phủ bóng mát của những giây phút thoải mái và tự do.

Đó là một nền văn học đủ lý lẽ để đáng tồn tại và đem lại món ăn tinh thần cho dân miền Nam. Công ấy, bất đắc dĩ, ngoài ý muốn phải dành cho những ai đã từng đứng trên bục giảng.

Họ là yếu tố tác thành dòng chảy văn học miền Nam trong suốt gần 20 năm. Họ chẳng những là những ngôn sứ đi rao giảng hạt giống giáo dục nhân bản, tự do và khai phóng cho toàn miền Nam họ mà còn là thày dạy của nhiều thế hệ bằng ngòi bút của họ.

Họ là những ai, kể ra sao hết! Hãy kể tên một số vị tiêu biểu như một lời tri ân.

Tỉ như các cụ Nguyễn Khắc Kham, Nghiêm Toản, Nguyễn Đăng Thục, Trương Văn Chình, Nguyễn Hiến Lê, Lê Văn Lý, Võ Hồng, Nguyễn Duy Cần, Cung Giữ Nguyên, Vũ Hoàng Chương, Vũ Ký, Phan Khoang, Phạm Hoàng Hộ, Trần Văn Khê, Tăng Xuân An. Tuyền những “đỉnh cao trí tuệ”, có chỗ ngồi trên chiếu văn học! Giới tu bíp ở trên không sánh kịp!

Dưới thì có các cụ trẻ hơn như Nguyên Sa Trần Bích Lan, Nguyễn Văn Trung, Lý Chánh Trung, Nguyễn Nam Châu, Vũ Khắc Khoan, Trần Thái Đỉnh, Lê Tôn Nghiêm, Kim Định, Lê Thành Trị, Lê Huy Oanh, Trần Văn Toàn, Nguyễn Khắc Hoạch, Hoàng Khắc Thành, Võ Thu Tịnh, Thanh Lãng, Lê Hữu Mục, Bửu Cầm, Phạm Văn Diêu, Thái Văn Kiểm, Võ Long Tê, Trương Bá Cần, Đỗ Trọng Huề, Phạm Cao Dương, Nguyễn Sỹ Tế, Lê Huy Oanh, Doãn Quốc Sỹ , Nguyễn Ngọc Lan, Đặng Phương Nghi v.v… Đây là những nhà giáo, nhà trí thức, nhà phê bình, nhà lý luận, nhà sử tiêu biểu, sinh động và có tầm ảnh hưởng nhất định trên sinh hoạt văn học của dân đô thị miền Nam.

Tiếp nối họ là những người đàn em, trẻ hơn một chút và nghiêng hẳn về phạm vi văn học!

Và nay, đâu đây có thêm tiếng the thé âm sắc phụ nữ chen vào tiếng ồ ồ của đám đàn ông! Đó là những nhà văn, nhà thơ, nhà báo, nhạc sư như Nguyễn Mộng Giác, Tạ Chí Đại Trường, Nguyễn Xuân Hoàng, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Trọng Văn, Lê Thanh Hoàng Dân, Nguyễn Nhã, Quách Thanh Tâm, Nguyễn Khắc Ngữ, Trương Bá Phát, Nguyễn Văn Hầu, Nguyễn Văn Xuân, Trần Đăng Đại, Nguyễn Tuấn Anh, Phạm Phú Minh, Nguyễn Khắc Cung v.v…

Xét ở bình diện của một lớp sinh viên Triết mà tôi theo học. Anh em cũng đếm ra được có bảy người trên tổng số 30 người có đeo theo bên mình nghiệp cầm bút. Tỉ lệ 25% là một tỉ lệ lớn lắm. Phần tôi ráng chen chân vào trong số đó. Nhưng như bất cứ chuyện gì trong đời sống, tiền là yếu tố quyết định. Nợ cơm áo trả cho xong rồi mới đến nợ nhà, nợ văn chương chữ nghĩa.

Từ người đứng trên bục giảng như một người thày đến việc cầm bút. Niềm hãnh diện ngang nhau.

Tôi nghiệm ra rằng ngoài chút năng khiếu viết, người cầm bút phải đọc rất nhiều. Vốn đọc đi đôi với vốn viết. Không thể có thiên tài nếu không có tiền bối.

Điều thứ hai tối quan trọng, nếu không tôn trọng sự thật và đi tìm và bảo vệ sự thật thì tốt hơn hết không nên cầm bút. Trong cái nguyên tắc trên, mỗi người cầm bút có những “trăn trở” riêng. Nhu cầu viết của tôi có một “ám ảnh bệnh hoạn” là viết lại, sửa lưng những cái gì người ta viết sai hoặc cố tình ác ý viết sai.

Trở lại vai trò của người cầm bút trong giai đoạn này thì nét đặc trưng của họ là tinh thần dân tộc trong những nhức nhối của cuộc chiến, nhưng cũng không thiếu nét khai phá và tìm tòi. Từ nay văn học đã nay đã đổi mầu. Nó không còn là mầu hồng, nhưng có bi kịch suy nghĩ, có dấn thân, có khắc khoải.

Cường độ chiến tranh gia tăng thì văn học đổi theo. Vai trò các nhà giáo trong vai trò nhà văn, nhà phê bình, nhà nghiên cứu xem ra không thích ứng kịp với khủng hoảng chính trị quân sự đang xảy ra từng ngày. Vai trò nhà giáo-nhà văn dần lu mờ.

Thay vào đó là lớp trẻ, sinh viên - không tên tuổi, không thành tích, ngay cả không giỏi nghề viết lách - xuất hiện. Họ làm thơ viết văn không phải để giải trí – Mà họ coi văn học như thứ văn nghệ đen, nói lên tiếng nói bất lực, chán nản, mệt mỏi và mất hy vọng. Đó là giai đoạn chót của cuộc chiến trước 1975.

Viết phác họa lại một vài nét của nhà giáo cầm phấn trên bục giảng và rồi cầm bút viết văn, người viết bài này thấy rằng đó vẫn là những vai trò cao quý nhất mà một xã hội cần phải có ở thời điểm 20 năm miền Nam và cả bây giờ.

 27_2_tucamphanviet-thaynvl-large

Thầy Cô và ChsNQ tham dự buổi ra mắt sách của Thầy NVL tại Cali tháng 8, 2010

 

 

09 Tháng Ba 2024(Xem: 451)
Sau bao năm thăng trầm trong cuộc đời có nhiều mất mát có nhiều thay đổi nhưng tình yêu âm nhạc trong anh vẫn sống mãi. Anh đã vui trong niềm vui và buồn trong nỗi buồn ...
08 Tháng Ba 2024(Xem: 1010)
Xuân từ “Lục bát “bước ra? Ngắm Anh Đào nở sắc Hoa trắng ngần! Xuân đi Xuân đến bao lần? Mời tới Lễ Hội ân cần thiết tha!
24 Tháng Hai 2024(Xem: 1724)
Mùa trăng đầu năm tháng giêng Trông như ánh mắt mẹ hiền yêu thương Dù cho xa cách hai phương Sáng soi vằng vặc độ lường nguyên tiêu.
23 Tháng Hai 2024(Xem: 442)
Hãy viết thêm lời nguyền trên là - Lá vẫn xanh xanh mùa thủy chung - Cho trăm năm chỉ là chút tình - Hãy nâng niu giọt nắng mong mamh
03 Tháng Hai 2024(Xem: 1716)
Có thể nói đọc báo Xuân trong những ngày Tết là thú tiêu khiển tao nhã, là món ăn tinh thần lành mạnh, là nét đẹp văn hóa của cha ông đã có từ xa xưa,
21 Tháng Bảy 2023(Xem: 3439)
Rủ nhau về lại "NGÔ QUYỀN" Gặp thầy, gặp bạn huyên thuyên nói cười "TRƯỜNG XƯA" in dấu trong tôi DIAMOND SEAFOOD đón mời thân thương
20 Tháng Bảy 2023(Xem: 4827)
Tham dự buổi Picnic hôm nay, gồm cựu học sinh NQ, thân quyến và một số thân hữu của Anh Phẩm, Chị Lynh khóa 6, vốn có cảm tình đặc biệt với NQ,
12 Tháng Bảy 2023(Xem: 5401)
Bầu trời tháng Bảy đẹp như mơ Sinh Nhật 6 nàng tặng rổ…thơ HOÀI NIỆM, NGUYÊN NHUNG tài khó đoán TƯỞNG DUNG, PHƯƠNG THUÝ giỏi không ngờ!
12 Tháng Bảy 2023(Xem: 4549)
Ai có quay về chốn cố hương Xa xôi cách trở mấy cung đường Hỏi giùm: "Người cũ còn nhung nhớ?" Đất khách bôn ba đời lữ thứ Quê người lận đận kiếp phong sương Nhắn hộ: "Tình xưa vẫn vấn vương"
28 Tháng Sáu 2023(Xem: 5176)
Trong chỗ riêng tư, tôi chia xẻ những tâm tình với Bùi Giáng, với Phạm Công Thiện trong sự ngậm ngùi về số phận không may dành cho họ.
20 Tháng Ba 2023(Xem: 5423)
Nước Mỹ là miền đất hứa đã luôn mở rộng vòng tay chào đón và tạo cơ hội tốt cho bất kỳ ai, miễn là họ có khát vọng vươn lên và phải nỗ lực thực hiện bằng được khát vọng ấy.
04 Tháng Ba 2023(Xem: 5489)
Sau khi trải nghiệm tàu ra vào kênh tôi không ngạc nhiên khi Hiệp hội Kỹ sư Xây dựng Hoa Kỳ đã xếp kênh đào Panama là một trong bảy kỳ quan của thế giới hiện đại.
19 Tháng Hai 2023(Xem: 5831)
Trong lúc Kansas City Chiefs vui mừng trong rừng confetti thì đội Philadelphia buồn vì vừa đánh mất chức vô địch trong tầm tay khi chỉ còn 8 giây nữa là kết thúc trận đấu.
10 Tháng Hai 2023(Xem: 5318)
Nàng chợt nhận ra… Ồ! bức tường nghiêng! Sao đêm nay nàng mới nhận ra bức tường của nàng đã nghiêng?!
22 Tháng Giêng 2023(Xem: 9766)
vẽ trái tim tôi mầu đỏ nhạt, hay hồng… đã từ lâu, tôi nghĩ tim. chỉ để yêu thôi thỉnh thoảng. để giận hờn… nay. sao tim bối rối?*
11 Tháng Giêng 2023(Xem: 6939)
Đang vào những ngày đầu năm Dương lịch và tiếp đến sẽ là một cái Tết cổ truyền thiêng liêng rộn rã... . Xin có vài dòng ghi lại buổi họp mặt “ Cựu học sinh Trung học Ngô Quyền - Biên Hòa “
20 Tháng Mười Hai 2022(Xem: 5700)
World Cup 2022 khép lại với trận chung kết có nước mắt nhiều hơn nụ cười, chỉ có 45 triệu người (Argentina) vui, mà có đến 65 triệu người (Pháp) buồn.
17 Tháng Mười Hai 2022(Xem: 6908)
Suốt cả cuộc đời Voi hoạt bát chỉ chuyên tâm tu học, hết lòng phụng sự Thiên Chúa và luôn Giúp ích cho đời. Tưởng chừng gieo nhiều hạt tốt sẽ gặt lắm quả lành,
02 Tháng Mười Hai 2022(Xem: 5784)
Nói cho cùng, phải chăng số phận của bà Lê Vũ Anh đã được chính cha ruột của mình định đoạt vì ý hướng mong muốn con gái thành công.
01 Tháng Mười Hai 2022(Xem: 6427)
Một cuốn sách, đọc, sẽ làm phấn khởi một số rất lớn người trong chúng ta, vì qua những gì đọc được. Cuối cùng cái chiến thắng trông chờ lâu nay, sẽ chắc chắn hiện hình.
28 Tháng Mười 2022(Xem: 6552)
Chịu khó đọc giáo sư Nguyễn Văn Trung, ta sẽ gặp một nhà trí thức dấn thân với các giá trị cốt lõi rõ rệt: khoa học, khai phóng
01 Tháng Chín 2022(Xem: 16014)
Viết những dòng tâm can này vào ngày Nguyễn Văn Kỷ Ngọc Thuyền - bé Bi con tôi tròn 46 tuổi, trái tim thương tật của người cha Mai Quan Vinh chỉ khát khao duy nhất một điều
31 Tháng Tám 2022(Xem: 7144)
Tôi phải thú thật một điều là chưa có tiệc sinh nhật nào tôi đi dự mà vui vẻ và thật tình như vậy. Người giới thiệu chương trình, ca sĩ lên hát và quan khách đều đến tham dự với sự mến thương và yêu quý Hạnh
29 Tháng Bảy 2022(Xem: 7251)
Anh là một hòn đá cương nghị, anh được đặt đúng chỗ và đúng thời điểm nên đã chuyển hướng cả một dòng âm nhạc mang bản sắc Việt Nam.
28 Tháng Sáu 2022(Xem: 9125)
Người bỗng về theo mùa nhuốm heo may Chút hương thầm xin là gió cứ bay Theo áng mây về cuối trời xa thẳm Đừng cho lòng rung lại những tàn phai…!