Nguyễn thị Thêm - BÔNG VẠN THỌ NGÀY TẾT

Hôm nay đã là 21 tháng chạp, còn có 2 ngày nữa là đã đưa ông Táo về trời.  Sau ngày đưa ông Táo, Tết đến thật gần, nôn nao như mình đưa tay ra là có thể với được Tết. Như không khí mình hít vào có cái gì nhắc nhở "Tết sắp tới, chuẩn bị gì để Ăn Tết chưa?"  Cho nên nói gì thì nói, người VN mình dù đi đâu chăng nữa cũng không thể quên ngày Tết Nguyên Đán.

Ngày Tết ngoài đón mừng năm mới còn là ngày quay về với nguồn cội tổ tiên. Tổ tiên nghe thật xa vời ở những quốc gia không phải VN. Riêng với người Việt chúng mình dù ở  Âu châu, Úc châu, Á Châu, Mỹ Châu hay cả Phi Châu ngày Tết vẫn hướng về  cha mẹ cội nguồn. Dù đi tới đâu, căn nhà người VN cũng dành một nơi trang trọng nhất, an tịnh nhất để thiết lập bàn thờ tổ tiên, ông bà. Hai ngày quan trọng nhất trong năm khiến bàn thờ rực rỡ hương hoa là ngày giỗ và ngày Tết.

Ngày Tết Việt Nam đã làm cho nền văn hóa những nước có người Việt định cư một sắc thái mới rất đẹp, rất ý nghĩa. Những chợ hoa ngày Tết đã có mặt trên khắp thế giới. Những bánh tét, bánh chưng, mứt và chiếc áo dài đã trở thành quen thuộc với người dân bản xứ. Nói thật lòng ngày Tết Tây đối với người Tây Phương chả là  gì so với Tết Nguyên Đán của người Việt Nam ta.

Tuần qua chỉ mới qua rằm tháng chạp, chợ hoa Phước Lộc Thọ tại miền Nam Cali đã mở cửa. Hoa đủ màu đủ sắc trên các kệ. Những loại hoa được chăm chút nâng niu ở các nhà vườn được đem ra đây để khoe sắc. Tôi đi lựa hoa cho ngày Tết và để giỗ cha, chợt bâng khuâng thấy mình cô đơn thiếu vắng vì nhớ một loài hoa Tết mà ở đây không thấy bán.

Tôi dừng chân

Chợt thấy mình lạc lõng

Nhớ mẹ già

Và nhớ một loài hoa

Hoa nhà quê

Không xinh đẹp kiêu sa

Mà thật quý

Một loài hoa dân dã

Tôi thấy mình lạc loài như đi tìm một cái gì thật thiêng liêng mà tìm hoài mà không có ở nơi này.

Hoa ở đây đủ loại rực rỡ, sang cả, tươi thắm. Nhưng sao tôi vẫn cảm thấy thiếu. Phải rồi. Tôi thấy thiếu hồn quê. Cái hồn quê thanh đạm, đơn sơ trong những ngày Tết xa xưa, dường như thiếu vắng một cái gì thân thiết, quen thuộc vô cùng trong tôi.  Ở đó có bóng dáng mẹ già bên vạt hoa vàng rực rỡ. Có nụ cười trẻ thơ của tôi mừng vui với áo mới ngày tư ngày Tết. Có một trời thương yêu tràn ngập trong lòng.

Tôi thèm thưởng thức cái mùi hăng hắc, nồng nồng của một loài hoa dân dã mà miền Nam tôi gọi là  BÔNG VẠN THỌ.

Chỉ cái tên thôi đã thấy nó đẹp trong ý nghĩa. Vạn thọ là sống lâu . Không một lời chúc nào tốt đẹp hơn cho những người già bằng câu chúc này:

"Kính chúc các cụ một năm mới thật nhiều sức khỏe và sống lâu với con cháu". Nếu chúc văn hoa là "Vạn Thọ Vô Cương". Một lời chúc mà ai ai cũng muốn có được trong đời. Sống lâu trong một thân thể khỏe mạnh.

Tôi là con nhà nghèo cho nên không biết đến hoa lan, thủy tiên, cẩm chướng, mẫu đơn hay các loài hoa vương giả khác.

Tôi thân thiết với các loại hoa nhà quê đơn sơ như hoa lài, hoa bông bụp, hoa cúc, hoa vạn thọ, hoa mười giờ, hoa sứ, hoa mai, hoa thiên lý, hoa cà phê, hoa bưởi, hoa ngâu... nghĩa là mấy loại hoa bình dân gần gũi trong đời sống hàng ngày của người dân quê miền Nam.

Con gái miền Nam như hoa Cúc

Đẹp dịu dàng thùy mị nết na

Như hoa sứ, hoa mai ở trước nhà

Hoa thiên lý ở hàng rào bên cạnh.

Con gái miền Nam tâm hồn trong trắng

Như hoa bưởi, hoa chanh xinh xắn trong vườn

Tóc thả bờ vai bát ngát mùi hương

Mượt mà như lúa ngoài đồng theo gió

Người dân miền Nam thiệt thà vậy đó

Trang trí bàn thờ vạn thọ ngày xuân

Rực rỡ màu vàng Mai Thọ kính dâng

Nhớ ơn tổ tiên, tiền nhân đất nước.

Hoa vạn thọ là một loại hoa dân dã, nhà vườn trồng bán Tết hay vào những ngày rằm.  Hoa Vạn Thọ trồng 105 ngày là đúng hẹn, nghĩa là hoa đúng lứa để đem bán chưng Tết. Hoa không kén đất chỉ cần có độ ẩm, đất phù sa thì hoa sẽ nở rực rỡ, màu vàng bắt mắt thể hiện được sự sung mãn và căng tràn sức sống của mùa Xuân.

Hoa Vạn Thọ như cô con gái nhà vườn chơn chất và xinh đẹp. Áo bà ba, nón lá, tóc dài thơm mùi hoa bưởi hay mùi bồ kết. Một cô thiếu nữ đoan trang đôn hậu  giỏi giang, sẽ là một nàng dâu thảo, một người vợ thủy chung, một người mẹ hiền.

Hoa Vạn Thọ màu vàng thuộc hành thổ, màu của vương giả vua chúa, vậy mà lại tượng trưng cho người dân miền Nam bình dị, hiền lành. Có phải chăng ngầm nói rằng những bà hoàng bà chúa của nhà Nguyễn đa phần đều xuất thân ở miền Nam cò bay thẳng cánh, con gái xinh đẹp và nhân hậu.

 Hoa Vạn Thọ khi bán họ nhổ luôn cả gốc, bó lại với ít đất, giá cả vừa với túi tiền. Đem về cứ lấy một cái chậu tùy thích rồi bỏ cả cụm vào, thêm chút đất, tưới ẩm thế là có hoa chưng ba ngày Tết, hoa tươi thắm sống cả tháng giêng.

 Vạn thọ dễ trồng, một đóa hoa để giống có thể trồng một vạt đất rộng. Nhà tôi từ ngoài đường dẫn vào sân trước, ba tôi trồng hai hàng huệ đỏ. Hoa huệ cứ tàn rồi mọc lại. Hoa tươi thắm trong nắng sớm đón khách từ cổng vào sân trước. Mùa Tết má tôi tiếp nối trồng vạn thọ xen lẫn bông mồng gà kéo dài đến tận bàn thiên. Tại đây là một vạt vạn thọ được chăm chút kỹ hơn với những đóa hoa đại đóa thật to để chưng cúng trên bàn thờ.  Đi hết con đường màu đỏ của huệ là màu vàng của vạn thọ xen lẫn màu đỏ thẫm của bông mồng gà. Kế bên bàn thiên là hai cây mai vàng đầy những nụ,  hai cây bông sứ một trắng một đỏ khoe màu.

Ba tôi phải chọn ngày tuốt lá mai để mai nở cho kịp Tết. Khoảng 27 hay 28 tháng chạp, ba tôi chọn hai chậu bằng sứ, bứng mấy cây vạn thọ thật đẹp vào trong đấy để chưng trước thềm nhà. Trên bàn thờ Phật nhang đèn hoa trái trang trọng. Bàn thờ ông bà hai bình vạn thọ để hai bên, chân đèn, lư đồng chùi sáng choang, bát hương sạch sẽ. Dĩa trái cây ngủ quả. bánh tét, bánh ít, mứt, rượu được đặt lên trên.

 Ngày 30 rước ông bà mâm cơm cúng tươm tất được bày lên thờ. Một mâm cơm bày lên giữa bàn khách cúng đất đai. Một mâm cơm bày ngoài sân để kính cáo mời chiến sĩ trận vong, oan hồn uổng tử về thọ dụng. Trên trang thờ ngoài bàn thiên chỉ có  hoa, trái cây, nước lọc, vài chén chè với một dĩa xôi.

 Ba tôi ăn mặc chỉnh tề kính cáo thiên địa quỷ thần, đất đai thổ trạch, xin phép mời tổ tiên, ông bà về nhà ăn Tết với con cháu. Chúng tôi cùng đến làm lễ và từ lúc đó Tết đã chính thức bắt đầu.

Bàn khách trước bàn thờ được trải khăn bàn trang trọng với bình bông khá to với những cành mai được cắt chọn kỹ lưỡng thật nhiều bông và hình dạng đẹp mắt. Mâm ngủ quả cây nhà lá vườn chất cao xinh đẹp. Một bộ tách trà được cất trong tủ kiếng giờ được mang ra. Trà đặc biệt ướp hoa lài hay sen được dành riêng đãi khách. Má cũng cẩn thận đặt trước một vài lít rượu thật ngon cho ba tiếp khách đến chúc Tết trong mấy ngày xuân.

Khách đến nhà chúc Tết lúc nào cũng xin phép gia chủ cho mình đốt hương bàn thờ. Nén hương kính cẩn đốt lên chào người trên trước, sau đó mới chào hỏi chúc Tết chủ nhà. Đây là một tục lệ rất đẹp của miền Nam VN.

Những ngày cuối năm là những ngày con gái vô cùng bận rộn. Nước phải gánh đổ đầy lu. Gạo phải có đầy khạp. Muối đầy hủ. Thức ăn cho những ngày Tết luôn luôn sẵn sàng để đãi khách. Trước khi rước ông bà về, sân trước phải tưới cho đầm đất, không để bước đi có bụi bay lên. Nhà cửa sạch sẽ tinh tươm chứng tỏ sự hiếu kính mừng vui đón ông bà về với con cháu.

Tết đến thiêng liêng khắp mọi nhà

Giao thừa pháo nổ khắp gần xa

Rộn rã cùng nhau đi chúc Tết

Áo mới xum xoe bên mẹ cha.

Mồng một đi chùa, chúc Tết Thầy.

Mồng hai về ngoại thật vui thay.

Xe ngựa gỏ đều trên đường nhựa

Mồng ba hết Tết má cúng đưa .

Mồng bốn luộc gà cúng đầu năm 

Xôi chè, bánh trái khấn lâm râm.

Săm soi mấy móng chân gà cúng.

Ba đoán năm nay lộc tới thăm.

Tết về mừng tuổi được lì xì

Những đồng tiền mới thật mê ly

Đếm tới, đếm lui mừng khấp khởi 

Không dám đánh bài sợ hết đi.

Đã quá xa rồi Tết ngày thơ

Mùi thơm Vạn Thọ thoáng trong mơ

Mẹ cha, anh chị đà khuất bóng

Xứ người ngày Tết bỗng bơ vơ.

......

Tôi ra khỏi khu vực chợ hoa Phước Lộc Thọ mà lòng thật bâng khuâng. Tôi không thể tìm một chậu hoa vạn thọ đại đóa cho ngày Tết trong nhà. Tôi đã rời xa tuổi thơ và rời xa đất nước. Tôi cũng không còn là một cô bé nhỏ ngày xưa mà là một bà già U80. Má tôi đã mất từ lâu lắm và tôi bây giờ đang ở tuổi má tôi ngày đó.

Má đã để lại cho tôi thật nhiều ký ức. Những bông hoa vạn thọ ngày xuân. Nụ cười móm mém với khay trầu và bộ ống ngoáy. Má với cái áo túi ngắn tay, cái áo bà ba và quần lãnh đen đáy nem muôn thuở. Má với những đòn bánh tét, bánh ít ngày tết. Má lom khom ngoài vườn, nắng chiều hắt hiu tưới lên cái khăn rằn đội đầu. Má với buổi trưa nắng chang chang đốt lửa khẩn hoang. Má với bầy con ruột, con chồng vất vả cả đời.

Má tôi như hoa Vạn Thọ quê nghèo không thể thiếu trong gia đình ngày Tết. Không có má ngôi nhà lạnh tanh, thiếu sức sống, thiếu sinh khí hạnh phúc thương yêu. Hoa Vạn Thọ dễ trồng như má tôi dù thiếu ăn, thiếu mặc vẫn sống chan hòa tình thương, giang cánh tay bảo vệ và che chở đàn con.

Năm tới sẽ là năm con mèo. Má tôi tuổi Mẹo và ba tôi tuổi Tí. Có một lần tôi hỏi má:

- Má tuổi mèo mà tại sao bị ba khuất phục?

Má tôi trả lời;

- Tại vì ba là chồng còn má là vợ. Vợ phải phục tùng chồng.

Tôi hỏi ba:

- Tại sao ba tuổi chuột mà ba không sợ má?. Ba tôi cười tủm tỉm:

- Tại vì ba là chuột cống mà má mày mèo con.

Tôi chỉ biết cười trừ vì biết rằng mèo hay chuột thì cũng ở chung một nhà. Cùng đón nhận cuộc sống đã được định trước. Con chuột dù khôn ngoan thế nào tự bản thân nó cũng sợ mèo dù là một chú mèo con. Con Mèo dù ghét chuột nhưng không có chuột, giá trị con mèo cũng không  xác định được. Hai con vật đối nghịch nhưng liên kết với nhau theo định mệnh trong gia đình tôi.

Má tôi mất ba tôi suy sụp hẵn ra. Người đàn ông uy quyền trong nhà hụt hẫng như thiếu một cánh tay, như gãy một cái xương sườn, như mất đi một cái gì thiêng liêng lắm. Ba không còn má bên cạnh, trống trải như ngày Tết thiếu những đóa hoa vạn thọ trên bàn thờ gia tiên, bàn thiên ngoài trời và chậu hoa trước ngỏ.

Như tôi đi chợ hoa Cali rực rỡ sắc màu mà không tìm được cho mình một chậu hoa vạn thọ đại đóa để chưng trong ba ngày Tết.

CÚNG TỔ TIÊN NGÀY TẾT

Mấy chục năm rồi trên đất khách

Đã biết bao lần cúng tổ tiên.

Bàn thờ hương khói bay nghi ngút

Ngày Xuân kính cẩn lạy cửu huyền

Cành mai không phải mai trước ngõ

Cha già lặt lá mỗi xuân về.

Những nụ hoa vàng cha ngắm nghía

Chăm chút, nâng niu thật say mê

Bình hoa trịnh trọng chưng lên cúng.

Dù đẹp, dù sang vẫn  thua xa  

Màu hoa vạn thọ má trồng Tết

Hăng hắc mùi thơm của quê nhà

Bánh tét, bánh chưng con gái gói,

Nếp, đậu dẽo thơm, nhân thật ngon

Dưa món, thịt kho, nem, giò thủ

Thương quá mẹ chồng dạy cho con.

Tô khổ qua hầm còn bốc khói.

Vị tuy có đắng nhưng ngọt ngào.

"Bao nhiêu gian khổ qua tất cả"

Năm mới không còn những gian lao

Năm nay thêm một ảnh trên thờ

Nhang đèn nghi ngút, khói hương mờ

Người quỳ cúng bái lên một cấp.

Ngồi đó yên bình, thoắt như giấc mơ.

Mồng một cháu con đứng song song.

Lạy tổ tiên, lạy cố, lạy ông.

Nỗi buồn mất mát sao quá lớn

Xuân kém vui. Nước mắt lưng tròng.

Cái ghế ông ngồi vẫn còn đây.

Bàn tay run rẩy nắm bàn tay

Từng lời yếu đuối  "Ngoan, học giỏi

Lì xì cho cháu để lấy may! "

Ông có về không hưởng khói nhang?

Hoa tươi lộc Tết nghĩa trần gian.

Cửu huyền thất tổ cùng phụ mẫu

Chứng kiến hậu sinh sống vẹn toàn.

Hương khói, chỉ là hương khói thôi.

Tâm thành không phải ở đầu môi.

Sống sao cho đẹp trong nhân cách.

Giữ nghĩa- nhân - trung- hiếu ở đời.

Ngày Xuân đoàn tụ lạy ông bà.

Áo quần trịnh trọng lễ mẹ cha

Chúc nhau sức khỏe nhiều tài lộc.

Giữ gìn truyền thống Việt Nam ta.

Nguyễn thị Thêm.