Nguyễn Trần Diệu Hương - TƯỞNG NIỆM THẦY ĐINH HỮU QUYẾN (1941-2016)

TƯỞNG NIỆM THẦY ĐINH HỮU QUYẾN (1941-2016)

Niên khóa 1968-1969, các chs NQ khóa 7 đang học năm cuối Trung học, đứng trước đường đời muôn lối rẽ trong âm hưởng chiến tranh vẫn còn mùi thuốc súng của Tết Mậu Thân 1968. Ở một góc Ngô Quyền là lớp Đệ Nhất B1 sinh ngữ chính là Pháp Văn do Thầy Đinh Hữu Quyến giảng dạy, Thầy đã giúp học trò vững ý chí bước vào đời.

Lúc đó, Thầy Quyến vừa mới 28 tuồi, còn rất trẻ, vừa tốt nghiệp Đại học Sư phạm khoa Pháp Văn được vài năm, Thầy không chỉ dạy Pháp Văn, mà còn dạy cả đạo làm người cho học trò. Thầy đưa nguyên bản tiếng Pháp bài thơ nổi tiếng của Nhà Thơ, Nhà Văn Joseph Rudyard Kipling (ông viết văn làm thơ bằng cả tiếng Anh, lẫn tiếng Pháp với bút hiệu Rudyard Kipling) vừa dạy Pháp vãn, vừa dạy Công dân giáo dục cho học trò năm cuối Trung học.

SI...
 
Si tu peux voir détruit l'ouvrage de ta vie
Et sans dire un seul mot te mettre à rebâtir,
Ou perdre d'un seul coup le gain de cent parties
        Sans un geste et sans un soupir ;
Si tu peux être amant sans être fou d'amour,
Si tu peux être fort sans cesser d'être tendre
Et, te sentant haï, sans haïr à ton tour,
        Pourtant lutter et te défendre ;
Si tu peux supporter d'entendre tes paroles
Travesties par des gueux pour exciter des sots,
Et d'entendre mentir sur toi leurs bouches folles
        Sans mentir toi-même d'un seul mot ;
Si tu peux rester digne en étant populaire,
Si tu peux rester peuple en conseillant les rois
Et si tu peux aimer tous tes amis en frère
        Sans qu'aucun d'eux soit tout pour toi ;
Si tu sais méditer, observer et connaître
Sans jamais devenir sceptique ou destructeur ;
Rêver, mais sans laisser ton rêve être ton maître,
        Penser, sans n'être qu'un penseur ;
Si tu peux être dur sans jamais être en rage,
Si tu peux être brave et jamais imprudent,
Si tu sais être bon, si tu sais être sage
        Sans être moral ni pédant ;
Si tu peux rencontrer Triomphe après Défaite
Et recevoir ces deux menteurs d'un même front,
Si tu peux conserver ton courage et ta tête
        Quand tous les autres les perdront,
Alors les Rois, les Dieux, la Chance et la Victoire
Seront à tout jamais tes esclaves soumis
Et, ce qui est mieux que les Rois et la Gloire,
        Tu seras un homme, mon fils.

Rudyard Kipling (1865-1936)

****************

NẾU...
 
Nếu con vẫn bình tâm vững trí khi tất cả mọi người chĩa vào con
Họ mất trí khôn và quở trách con những điều không thật,
Nếu con vẫn tự tin vào chính mình khi tất cả mọi người hoài nghi con
Nhưng vẫn nhủ lòng độ lượng dung thứ cái hoài nghi của họ;
Nếu con có thể đợi chờ mà không hề thấy mệt mỏi,
Hay nghe lời dối trá mà không dối trá lại,
Hay bị ghét bỏ mà không chọn con đường ghét lại ai,
Và vẫn không tỏ ra bóng bẩy bề ngoài hay ăn nói quá khôn ngoan
 
Nếu con có thể mơ – và không biến những giấc mơ thành chủ nhân của mình;
Nếu con có thể nghĩ suy – và không biến những điều suy nghĩ thành mục đích;
Nếu con có thể đối diện với Chiến thắng và Tai họa
Và xem cả hai kẻ lừa phỉnh ấy như nhau;
Nếu con có thể chịu đựng nghe sự thật thốt ra từ miệng con
Bị bọn gian xảo bóp méo để làm cái bẫy lừa phỉnh những kẻ dại khờ,
Hay nhìn những điều con bỏ ra cả đời xây dựng, đổ vỡ,
Và cúi xuống dựng lại từ đầu với những dụng cụ đã gãy mòn
 
Nếu con xếp đống những thứ con thắng lợi
Rồi liều lĩnh ném cả vào trò chơi sấp ngửa,
Và thua, và bắt đầu làm lại từ đầu
Và không bao giờ thốt một lời về việc mình thua;
Nếu con có thể đem tâm trí cùng sức lực mình
Gầy dựng con người con ngay cả khi chẳng còn gì sót lại,
Và con vẫn đứng vững khi tất cả đã mất
Ngoại trừ Ý chí, nó vẫn kêu to: “Hãy đứng vững!”
 
Nếu con có thể nói chuyện với đám đông mà đức hạnh vẫn không suy suyển,
Hay đi bên cạnh vua chúa mà vẫn không đánh mất những quan hệ bình thường
Nếu cả kẻ thù lẫn bằng hữu thân yêu đều không khiến con đau đớn,
Nếu tất cả mọi người đều tin cậy vào con, nhưng không ai là quá đáng;
Nếu con có thể lấp đầy một phút không khoan nhượng
Với sáu mươi giây đáng giá một cuộc chạy đường trường,
Thì quả đất này và tất cả mọi điều trong đó là của con,
Và – hơn thế nữa – con là một Con Người, hỡi con trai của ta!
 
Rudyard Kipling - Trịnh Y Thư dịch

Bài thơ đó đi vào lòng của các chs NQ khóa 7, đặc biệt là Diệp Cẩm Thu, một nam sinh học giỏi, trầm lặng ngồi ở bàn nhất. Từng ý tưởng của Rudyard Kipling qua lời giảng với nhiệt tình của một ông Thầy trẻ đi vào lòng học trò.

Nhiều năm dài từ thời sinh viên ở Saigon, ở Pháp, hay lúc đứng trên bục giảng Ngô Quyền dạy Toán cho các lớp đàn em từ khóa 14 trở về sau, và sau này giảng dạy ở trường Đại học Lạc Hồng, từng lời giảng của vị Thầy Pháp Văn ngày xưa theo Thầy Thu không rời, nhất là những câu:

Nếu con có thể đem tâm trí cùng sức lực mình
Gầy dựng con người con ngay cả khi chẳng còn gì sót lại,
Và con vẫn đứng vững khi tất cả đã mất
Ngoại trừ Ý chí, nó vẫn kêu to: “Hãy đứng vững!”

Được tin Thầy giáo Pháp Văn ngày xưa qua đời đột ngột vì bệnh tim, không có duyên chào Thầy lần cuối, Thầy Thu lặng lẽ tưởng nhớ Thầy Quyến, và chia sẻ với chúng tôi bài thơ "Si" Thầy Quyến đã dạy cho Thầy Thu và lớp Đệ Nhất B1 khóa 7 từ 47 năm trước. Bải thơ đã theo Thầy Thu từ gần 50 năm qua như một kim chỉ nam của cuộc đời.

Những câu thơ của Kipling qua lời giảng đầy nhiệt tình của Thầy Đinh Hữu Quyến đã góp phần đào tạo Thầy Diệp Cẩm Thu, và rất nhiều chs NQ có sinh ngữ chính là tiếng Pháp.

Là một chs Ngô Quyền có sinh ngữ chính là Pháp Văn, nhưng  không có cơ duyên được là học trò của Thầy Quyến (vì chúng tôi rời trường cuối tháng 4 năm 1975), xin được viết bài này như một nén hương lòng thành kính tiễn Thầy về hạc nội mây ngàn.

Như mấy câu thơ của Nhà Thơ Trịnh Y Thư:

một mai về với mây ngàn
chỉ xin nhớ chút dịu dàng của nhau

Chúng tôi tin, học trò của Thầy Quyến không những chỉ nhớ "nét dịu dàng" của Thầy, mà còn nhớ tấm lòng của Thầy với học trò.

Xin góp phần cầu nguyện cho Thầy được thanh thoát ở thế giới bên kia

Nguyễn Trần Diệu Hương

Fremont, đầu thu 2016

* Phụ đính bản gốc tiếng Anh "IF" của Rudyard Kipling

If you can keep your head when all about you  
    Are losing theirs and blaming it on you,  
If you can trust yourself when all men doubt you,
    But make allowance for their doubting too;  
If you can wait and not be tired by waiting,
    Or being lied about, don’t deal in lies,
Or being hated, don’t give way to hating,
    And yet don’t look too good, nor talk too wise:

If you can dream—and not make dreams your master;  
    If you can think—and not make thoughts your aim;  
If you can meet with Triumph and Disaster
    And treat those two impostors just the same;  
If you can bear to hear the truth you’ve spoken
    Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
    And stoop and build ’em up with worn-out tools:

If you can make one heap of all your winnings
    And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
    And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
    To serve your turn long after they are gone,  
And so hold on when there is nothing in you
    Except the Will which says to them: ‘Hold on!’

If you can talk with crowds and keep your virtue,  
    Or walk with Kings—nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
    If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
    With sixty seconds’ worth of distance run,  
Yours is the Earth and everything that’s in it,  
    And—which is more—you’ll be a Man, my son!

Rudyard Kipling (1865-1936)